Autorka przypomina niesłusznie zapomnianą w Polsce postać Napoleona Ordy (1807–1883), ucznia Chopina, rówieśnika Moniuszki. Szkicuje jego biografię oraz zarysowuje jego wielotorową drogę twórczą. Omawia działalność konspiracyjną przed wybuchem powstania listopadowego, działalność w środowisku emigracyjnym w Paryżu (przyjaźń z Chopinem, członkostwo w Towarzystwie Historyczno-Literackim, działalność w Komitecie Emigracji Polskiej, pracę w charakterze dyrektora Opery Włoskiej w latach 1848–1849) oraz jego losy po powrocie do kraju (1856). Jest to pierwsza szersza publikacja w polskim piśmiennictwie muzykologicznym, poświęcona różnorodnemu dorobkowi artystycznemu Napoleona Ordy: dziełom fortepianowym, pracom plastycznym, działalności edytorskiej (Album des Pianistes Polonais, 1841), pracy lingwistycznej (trzy edycje podręcznika do nauki języka polskiego), dorobkowi z zakresu teorii muzyki (podręcznik do nauki harmonii), działalności patriotycznej (nielegalna działalność w organizacji studenckiej „Zorzanie”, udział w powstaniu listopadowym, Złoty Krzyż Virtuti Militari za udział w bitwie pod Kockiem, konfiskata majątku i kary więzienia ze strony rosyjskiego zaborcy). Zasadniczy trzon pracy poświęcony został twórczości fortepianowej Napoleona Ordy. Autorka podejmuje próbę chronologicznego uporządkowania jego dzieł (polonezy, mazurki, walce, nokturny), prezentuje dotychczasowe wydania oraz dyskografię i akcentuje liczne zasługi Ordy dla kultury polskiej. Jej zdaniem dorobek Napoleona Ordy — mimo że tworzył dość konwencjonalne, salonowe utwory — zasługuje na znacznie większe zainteresowanie ze strony polskich muzykologów i wykonawców. Jego utwory posiadają kantylenową linię melodyczną, poprawną harmonikę, zróżnicowaną fakturę fortepianową, dobrą pianistyczną fakturę i indywidualny, idiomatyczny styl.

SŁOWA KLUCZOWE: polska muzyka fortepianowa, Napoleon Orda, uczeń Chopina, działalność patriotyczna

Rozpad systemu tonalnego w XX wieku zaowocował poszukiwaniami nowych środków, jakimi realizować może się linearny aspekt czasu muzycznego. Funkcję celu, do którego dąży muzyczny proces, pełnioną dotychczas przez centrum tonalne, przejęły środki nie związane z harmoniką w postaci definiowanych kontekstowo kadencji, a w przypadku braku tychże — poprzez linearne procesy regulujące różne muzyczne parametry, jak np. ruch sekundowy w konstrukcji linii melodycznej. Doprowadziło to do wykształcenia nowych typów czasu linearnego, określanych przez Jonathana D. Kramera jako „linearność nieukierunkowana” (nondirected linearity) oraz „wielokierunkowy czas linearny” (multiply-directed linear time). W odniesieniu do muzyki Hanny Kulenty linearny aspekt czasu jest szczególnie podkreślany, przy czym wobec braku cezur formalnych i kadencji, włącznie z tymi definiowanymi kontekstowo, rolę nośnika linearności pełnią procesy linearne występujące na gruncie melodyki, rytmiki, agogiki oraz dynamiki. Artykuł prezentuje wyniki badań dotyczących procesów linearnych zachodzących na gruncie dynamiki w utworach Kulenty przeznaczonych na orkiestrę symfoniczną. Badania przeprowadzono z wykorzystaniem obliczeń matematyczno-statystycznych. Materiał badawczy obejmuje dzieła powstałe w różnych okresach twórczości kompozytorki, jednakże widoczne są wspólne cechy i tendencje odnoszące się do dystrybucji dynamiki zarówno w wymiarze horyzontalnym, jak i wertykalnym, oraz do operowania kierunkami zmian dynamicznych. Jednoczesne współwystępowanie procesów o różnych długościach i kierunkach stanowi specyficzny przypadek Kramerowskiego „wielokierunkowego czasu linearnego”, a znacząca rola procesów o kierunku wznoszącym służy budowaniu charakterystycznej dla twórczości Kulenty permanentnej kulminacji.

SŁOWA KLUCZOWE: dynamika, czas muzyczny, czas linearny, Hanna Kulenty

Artykuł przedstawia dwa aspekty badań i twórczości muzycznej meksykańskiego kompozytora i muzykologa Julio Estrady (ur. 1943): ideę indeterminizmu i macro timbre, na podstawie analizy cyklu utworów zatytułowanych yuunohui’ehecatl. Przejawy indeterminizmu w muzyce Julio Estrady pojawiły się w 1968 roku, kiedy kompozytor zetknął się z muzyką Johna Cage’a oraz jego radykalnymi propozycjami, kwestionującymi tradycyjne wartości. Obszarem eksploracji Estrady, zainspirowanych rozwiązaniami Cage’a wpływającymi na finalną postać kompozycji, było eksperymentowanie z elementarną materią muzyczną. Estrada stworzył własne laboratorium eksperymentalne, którego naczelną ideą była „inkluzywność”. Polegała ona na integrowaniu utworów z różnych cykli w celu stworzenia takiego dzieła, które oferowało możliwość uzyskania nowych brzmień instrumentalnych. Ta metoda komponowania muzyki została w pełni zastosowana dopiero w cyklu yuunohui, na który w roku 2021 składa się osiem cykli kompozycji przeznaczonych na instrumenty solowe oraz dwa cykle na zespół kameralny. Począwszy od roku 1983, w centrum zainteresowania Estrady znalazła się kategoria macro timbre, odnosząca się do ukształtowania cech i jakości dźwięku w procesie twórczym. Po ponad 30 latach eksperymentowania w tym zakresie Estrada rozszerzył swoje rozumienie macro timbre do etapu realizacji dzieła muzycznego, tj. wykonania na żywo. Ten sposób podejścia do macro timbre pozwala instrumentalistom z absolutną swobodą kreować własną ekspresję dzieła muzycznego. W cyklu kompozycji yuunohui’ehecatl wykonawca otrzymuje od kompozytora po raz pierwszy tekst muzyczny daleki od norm ustanowionych w tradycji muzycznej. Zastosowany w utworze materiał muzyczny, a także struktura macro timbre otwierają nową perspektywę interpretowania semantyki i ekspresji tego dzieła muzycznego, którą autor określa jako „naśladowanie prehistorycznej natury w akcie stwarzania yuuhonui’ehecatl”.

SŁOWA KLUCZOWE: Julio Estrada, John Cage, indeterminizm, macro timbre, continuum, inkluzywność

Celem niniejszego artykułu jest charakterystyka stylu kompozytorskiego wybitnego pianisty i kompozytora, a także improwizatora, nauczyciela oraz autora podręcznika gry na fortepianie — Johanna Nepomuka Hummla na przykładzie jego sześciu sonat fortepianowych powstałych w latach 1792–1824. Analiza i interpretacja tych dzieł przedstawiona została w kontekście przemian zachodzących w kulturze muzycznej na przełomie XVIII i XIX wieku, m.in. w odniesieniu do popularnego wówczas w pianistyce stylu brillant, którego rozwój związany był w dużym stopniu właśnie z działalnością i dorobkiem twórczym Hummla. W tekście uwydatnione zostały silne związki Johanna Nepomuka ze stylem klasycznym oraz inspiracje kompozytora dziełami najważniejszych przedstawicieli klasycyzmu. Analiza porównawcza pozwoliła wskazać nawiązania do kompozycji Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusa Mozarta, Ludwiga van Beethovena czy Muzio Clementiego. Z drugiej strony autorka zwróciła uwagę na elementy postępowe, odwołujące się do kategorii estetycznych romantyzmu, a także na wpływ, jaki utwory Hummla wywarły na wybitnych XIX-wiecznych muzyków takich jak Fryderyk Chopin czy Robert Schumann. Dzięki temu, iż będące przedmiotem rozważań sonaty powstawały na przestrzeni wielu lat, można na ich przykładzie prześledzić przemiany stylu ich autora. W toku analizy wyodrębnione zostały elementy wspólne omawianych utworów, obejmujące specyfikę budowy formalnej, polifonizację faktury, czy wymagające technicznie elementy wirtuozowskie. Jednocześnie autorka doceniła unikatowy charakter poszczególnych dzieł oraz kunszt kompozytorski austriackiego twórcy.

SŁOWA KLUCZOWE: Johann Nepomuk Hummel, sonaty fortepianowe, styl brillant, przełom XVIII i XIX wieku

[w przygotowaniu]

SŁOWA KLUCZOWE: [w przygotowaniu]