Tytuł:
Dyspozycja organów Josepha Goebla w Archikatedrze Oliwskiej jako odzwierciedlenie XX-wiecznych nurtów w europejskiej muzyce organowej
Autor:
Jerzy Kulka
Wydanie:
2017
Liczba odsłon: 551
2017
10.34861/aspmuz7-13_dysp-org
Streszczenie
Tematem niniejszego artykułu jest estetyka brzmieniowa organów wielkich w Archikatedrze Oliwskiej, których przebudowy dokonał w roku 1935 gdański organmistrz Joseph Goebel. Była to najpoważniejsza przebudowa słynnych organów, zbudowanych w latach w latach 1763–1788 przez Johanna Wilhelma Wulffa, zaś ukończonych przez Friedricha Rudolfa Dalitza w latach 1790–1793. Pierwotnie posiadały one 83 głosy, trzy manuały i pedał. Aż do roku 1855–1856, kiedy to Eberhard Friedrich Walcker oraz Henry Willis zbudowali 100-głosowe organy odpowiednio w katedrze w Ulm i katedrze w Liverpool, był to największy instrument organowy w Europie.
Z zachowanych w archiwach ekspertyz wynika, iż instrument był wadliwie zaprojektowany, zaś jego wielkość, nieadekwatna do ilości miejsca za prospektem, uniemożliwiała nie tylko właściwe funkcjonowanie mechaniki, lecz znacznie utrudniała regulację mechanizmu i strojenie.
W roku 1967 w swojej książce Theorie und Praxis des Orgelpfeifenklanges: Intonieren und Stimmen J. Goebel opisał założenia ideowe, przyświecające mu przy opracowywaniu planów przebudowy organów oliwskich. Miał to być instrument nawiązujący do prawzorca Wulffa, jednakże z uwzględnieniem współczesnych tendencji w budownictwie organowym. Goebel w swym postrzeganiu organów bliższy był duchowi Alberta Schweitzera niż Christiana Mahrenholza. Zarówno we wcześniejszym swym instrumencie w kościele św. Krzyża w Poznaniu, jak w swym największym dziele — wielkich organach katedry w Oliwie, dążył do syntezy najbardziej charakterystycznych cech brzmieniowych instrumentów każdej epoki i kręgu estetycznego tak, aby możliwe było wykonywanie muzyki organowej przy jak najmniejszym kompromisie brzmieniowym, co odróżniało go od innych budowniczych organów w kręgu niemieckim w pierwszej połowie XX wieku, zapatrzonych wyłącznie we wzorce barokowe.
SŁOWA KLUCZOWE: organy, organy oliwskie, Joseph Goebel, Johann Wulff, Orgelbewegung, estetyka brzmieniowa