Tytuł:
Wykładnik intertekstualny, interpretant i znaczeniowa gra — klucze do interpretacji muzyki Pawła Szymańskiego
Autor:
Violetta Kostka
Wydanie:
2017
Liczba odsłon: 552
2017
10.34861/aspmuz7-07_wykl-interte
Streszczenie
Artykuł jest poświęcony badaniu i interpretacji muzyki Pawła Szymańskiego. Korzystając z teorii Michaela Riffaterre’a i Ryszarda Nycza autorka stwierdza, że do wyjaśniania — przynajmniej części tej muzyki — potrzebne są trzy kategorie: wykładnik intertekstualny, interpretant i znaczenie tekstu. Wykładnik intertekstualny oznacza materiał, który z intertekstu trafi a do nowego tekstu. W muzyce Szymańskiego jest on dwupoziomowy: pierwszy poziom stanowi struktura jakiegoś historycznego inwariantu, natomiast drugi — ta sama struktura po przekształceniach. Interpretant to z kolei zestaw reguł, dzięki którym wykładnik intertekstualny pierwszego poziomu zostaje przekształcony w nowy fragment tekstu lub cały tekst. Głównym przedmiotem badania jest kompletny tekst właściwy, w którym chodzi przede wszystkim o uchwycenie ogólnego sensu uwzględniającego intertekstualną grę, budowanego na bazie znaczeń autonomicznych i desygnacyjnych.
Aby udowodnić praktyczną stronę powyższej metody autorka dołącza interpretację pierwszej części A Kaleidoscope for M.C.E. na wiolonczelę z 1989 roku. Dzięki temu, że wybrany utwór jest algorytmiczny wiadomo, że wykładnikiem intertekstualnym pierwszego poziomu jest „okrojona”, jednotematowa trzygłosowa fuga w tonacji d-moll, utrzymana w stylu J.S. Bacha. Stanowiący więź między owym wykładnikiem a tekstem właściwym interpretant dzieli się na czynniki trzech rodzajów: (1) rozszerzające prekompozycyjną strukturę, (2) przekształcające rozszerzoną już strukturę i (3) zdobiące. Biorąc pod uwagę wszystkie przejawiające się na powierzchni utworu znaczenia, autorka konkluduje, że utwór jest muzycznym kalejdoskopem, w którym rolę szkiełek pełni barokowa fuga, a rolę kalejdoskopowych efektów — zmieniające się układy sfragmentaryzowanych znaczeń barokowych i nowoczesnych.
SŁOWA KLUCZOWE: postmodernizm, intertekstualność, wykładnik intertekstualny, interpretant, znaczeniowa gra, Paweł Szymański, A Kaleidoscope for M.C.E.