Tytuł:
Interlektura utworów-intertekstów. Wysłyszeć głosy innych

Autor:
Małgorzata Janicka-Słysz

Wydanie:
2017

Liczba odsłon: 371

Opublikowany:
2017
DOI:
10.34861/aspmuz7-04_interle-utw

Streszczenie

Żyjemy w epoce intertekstualnej, w której — podążając za myślą Michaiła Bachtina — każda wypowiedź nasycona została odgłosami dialogu. Aby zatem zrozumieć styl wypowiedzi artystycznej, winniśmy wziąć pod uwagę także immanentną jej dialogiczność. W tekście wybrane utwory kompozytorów polskich — począwszy od Karola Szymanowskiego — przedstawione zostają z perspektywy sześciu strategii intertekstualnych, wywiedzionych z koncepcji Stanisława Balbusa (Między stylami), polskiego teoretyka literatury. A są to: (1) „aktywna kontynuacja” (adaptacja wzorców z przeszłości); (2) „restytucja formy” (świadome nawiązanie do formy znajdującej się w polu kulturowej świadomości, ze względu na jej formalną przydatność do podejmowanych zadań ekspresyjnych); (3) „jawne naśladownictwo wzorów” (wzór rozumiany jest jako autorytatywny nośnik wartości); (4) „reminiscencja stylistyczna” („wspomnienie” wzorca pod szyldem indywidualnej poetyki); (5) „kulturowa transpozycja tematyczna” (wędrówka motywów, tematów czy gestów znaczących; zjawisko aktywnych topoi); (6) „stylizacja” (kluczowy rodzaj intertekstualności, uwypuklający charakter związków międzytekstowych i międzystylowych).

Spoglądając na muzykę polską XX i pierwszej dekady XXI wieku, można postawić kilka tez generalnych, którym sprzyja perspektywa intertekstualna i lektura utworu jako intertekstu. (1) Muzyka polska pozostaje osadzona w tradycji — tradycji rozumianej i jako inter-tekst, i tworzącej inter-kontekst dla powstających utworów. (2) U podstaw tworzonej „tu i teraz” muzyki polskiej wzmacniane zostaje poczucie dialogiki, otwarcia się na to, co inne. (3) W muzyce polskiej podkreśla się wartość dzieła per se. (4) Nadal daje o sobie znać silna potrzeba stworzenia stylu własnego, wbrew głoszonych idei „śmierci autora” czy „słabego podmiotu”. Przywoływane głosy Innych stają się czymś zasymilowanym i zintegrowanym z całością. (5) Dzieło jako inter-tekst nacechowany zostaje jeszcze silniej semantycznie.

SŁOWA KLUCZOWE: intertekstualność, strategie intertekstualne, muzyka polska XX i XXI wieku, Stanisław Balbus

ABY PRZECZYTAĆ CAŁĄ TREŚĆ — Pobierz dokument PDF