Tytuł:
Prozodia i wersyfikacja a środki muzyczne w pieśni Słowisień (z cyklu Słopiewnie) Karola Szymanowskiego

Autor:
Agata Krawczyk

Wydanie:
12 (2022)

Liczba odsłon: 398

Opublikowany:
2022
DOI:
10.34861/aspmuz12-19_proz_slopiew

Streszczenie

Dla kompozytora pieśni prozodia tekstu poetyckiego odgrywa kluczową rolę. Rozmieszczenie akcentów, powtarzalność układów metrycznych, intonacja — wszystkie te czynniki oddziałują w dużym stopniu na warstwę muzyczną, w szczególności na gruncie rytmiki. Zespół cech charakteryzujących dany tekst z jednej strony może inspirować, z drugiej zaś ograniczać zasób środków możliwych do zastosowania w opracowaniu muzycznym. Cykl pieśni Karola Szymanowskiego Słopiewnie oparty jest cyklu poetyckim Juliana Tuwima o tym samym tytule. Doniosłe znaczenie Słopiewni Tuwima dla historii polskiej poezji wynika z walorów językowych dzieła. Eksperymentalny język Słopiewni posługuje się słownictwem opartym na neologizmach, wyrosłym z idei „rekonstrukcji” wyobrażonego języka „pra-słowiańskiego”. Z punktu widzenia właściwości strukturalnych tekst otwierającego cykl utworu Słowisień reprezentuje wiersz sylabotoniczny. Składa się on z ośmiu wersów o tej samej liczbie sylab oraz takim samym rozkładzie akcentów (pomijając kilka wyjątków) i stanowi przykład trocheicznego pięciostopowego dziesięciozgłoskowca. Tekst cechuje się zatem dużym stopniem regularności, której jednak umuzycznienie dokonane przez Szymanowskiego w pewnym stopniu idzie na przekór. Stanowiąca istotę sylabotonizmu powtarzalność rozkładu akcentów w kolejnych wersach kazałaby oczekiwać podobnej powtarzalności na gruncie rytmu warstwy muzycznej. Tymczasem w pieśni Szymanowskiego każdy wers tekstu zrytmizowany jest inaczej. Zróżnicowanie motywów i ugrupowań rytmicznych w połączeniu z okazjonalnymi melizmatami, przedłużającymi wybrane sylaby, nadają tekstowi cech naturalnego „przepływu”, bliższych raczej swobodnej mowie niż poezji. Efekt ten potęgują również: zróżnicowanie w zakresie umiejscowienia początków poszczególnych wersów wobec siatki metrycznej oraz redukcja cezur pomiędzy niektórymi wersami. W rezultacie regularność wpisana w tekst oryginału zostaje zatarta, a pieśń zyskuje swój własny, specyficzny tok narracyjny.

KEYWORDS: związki słowno-muzyczne, prozodia, sylabotonizm, pieśń, Szymanowski

ABY PRZECZYTAĆ CAŁĄ TREŚĆ — Pobierz dokument PDF