Tytuł:
Łańcuch albo polisyntaksa. Problematyka interpunkcji formalnej w muzyce Witolda Lutosławskiego na przykładzie Bukolik oraz Postludium I
Autor:
Marcin Trzęsiok
Wydanie:
12 (2022)
Liczba odsłon: 383
2022
Streszczenie
Dzięki coraz większemu zainteresowaniu, jakim we współczesnej teorii muzyki cieszy się historyczna teoria form okresu klasycznego, znacząco zmienił się sposób słuchania i rozumienia dzieł należących do ścisłego kanonu repertuarowego. W epoce Mozarta zasadą konstrukcji utworu były wyraźnie artykułowane punkty węzłowe, wyznaczane przez szereg kadencji i powiązane z odpowiednią dyspozycją elementów tematycznych oraz ogólnym planem tonalnym. Kadencje te różnicowano i hierarchizowano, odwołując się do metafor językowych: różne kadencje odpowiadały różnego typu znakom interpunkcyjnym o różnym stopniu „domknięcia”. Podejście takie można także zastosować w odniesieniu do Witolda Lutosławskiego, którego muzyka czerpie z wzorców klasycznych, dalece je przekształcając. Specyfiką układów składniowych Lutosławskiego jest prowadzenie kilku niezsynchronizowanych warstw syntaktycznych (różnice te uwydatniają się przede wszystkim w kontraście warstwy melodycznej i akompaniamentu). Te różne ciągi syntaktyczne są jednak współzależne i generują procesy wzajemnego dopasowania. W efekcie otrzymujemy formę ściśle zakomponowaną (m. in. dzięki zastosowaniu procedur matematycznych, które regulują rozwój każdej z warstw oraz ich wzajemne interakcje), ale w odbiorze niejednoznaczną (szczególnie silnym efektem takiej niejednoznaczności jest zatarcie punktu repryzy). Porównanie Bukolik i Postludium I ujawnia rozwój technik polisyntaktycznych w newralgicznym okresie przejścia od neoklasycznej do „awangardowej” fazy twórczości Lutosławskiego.
KEYWORDS: Lutosławski, analiza, interpunkcja muzyczna, muzyka i matematyka, muzyka XX wieku