Tytuł:
Izotopia semantyczna i jej zastosowanie w badaniach nad orientalizmem muzycznym — możliwości i ograniczenia
Autor:
Renata Skupin
Wydanie:
2011
Liczba odsłon: 585
2011
10.34861/aspmuz1-06_izotop-sem
Streszczenie
Celem studium jest rozpoznanie możliwości i ograniczeń zastosowania izotopii semantycznej — pojęcia wykształconego na gruncie semiotyki i w odniesieniu do systemu i struktur języka — do analizy orientalizmu jako sposobu ujęcia w dziele muzycznym rzeczywistości zwanej Orientem. Punktem wyjścia rozważań jest przegląd dziejów funkcjonowania izotopii w semiotycznej koncepcji tekstu: od pierwotnego rozumienia Algirdasa J. Greimasa (spójność semantyczna tekstu narracyjnego w kontekście teorii semantyki strukturalnej), przez ujęcie François Rastiera (strategiczna koncepcja interpretacyjna w ramach w teorii semantyki interpretacyjnej) i Bernarda Pottiera (stałość cechy semicznej czyli izosemia struktur leksykalno-gramatycznych) do koncepcji Umberto Eco (spójność interpretacyjna związana z pojęciem topicu w ramach zasady współdziałania tekstowego).
Uwarunkowania adaptacji kategorii izotopii w semiotyce muzyki rozpatrzone zostały na przykładzie spektakularnego rozszerzenia zakresu aplikacji pojęcia izotopii w odniesieniu do muzyki: w teorii semiotycznej (teorii muzykologicznego poznania muzyki) Eero Tarstiego i jego koncepcji dyskursu (muzycznego i o muzyce). Przedstawienie zakresu użyteczności ‘izotopii semantycznej’ w badaniach problematyki egzotyzmu orientalnego w muzyce odnosi się do propozycji metodologicznych Jean-Pierre’a Bartoliego i wyników jego badań nad orientalizmem w muzyce francuskiej XIX i początku XX wieku. Opis konsekwencji rozpatrywania orientalizmu (egzotyzmu orientalnego) jako systemu semiotycznego, przy założeniu „językopodobności” muzyki, dotyczy warunków „izotopicznego funkcjonowania” egzotyzmu muzycznego.
W konkluzjach podkreślona jest konieczność rozróżniania orientalizmu od orientalności ze względu na specyfikę semiozy w sytuacji muzyki, a w perspektywie badań nad orientalizmem jako zjawiskiem w kulturze Zachodu — potrzeba weryfikacji autentyczności „jednostek allochtonicznych” (Bartoliowskich „semów orientalnych” czy „egzosememów”). Kwestie te są także akcentowane w najnowszych badaniach nad muzycznymi konsekwencjami procesów dyfuzji kulturowej (przejawami „egzotyzmu okcydentalizującego” we współczesnej praktyce muzycznej Bliskiego Wschodu), w których izotopia/izosemia wykorzystywana jest jako zobiektywizowane transkulturowe narzędzie analityczne.
SŁOWA KLUCZOWE: izotopia semantyczna, orientalizm w muzyce, egzotyzm w muzyce, semiotyka muzyki, interpretacja tekstualna, dyskurs muzyczny